Tirza: Modern Zamanlar ve Saplantı

Kitabın ismine aldanmayalım. Tirza'nın ana karakteri, son derece sıkıcı bir burjuva varoluşu içinde yaşayan, emeklilik yaşının eşiğinde bir Amsterdamlı olan Jörgen Hofmeester. Küçük kızı Tirza'ya takıntılı bir şekilde bağlı. Kendini kızına ve onun hayatını kolaylaştırmaya adamış. Kitap editörü olan Hofmeester yemek yapmayı çok seviyor, klasik müzik dinliyor ve işinin gereği de bolca okuyor. Kızlarını da benzer dünya görüşüyle yetiştirmeye çalışmış. Büyük kızında bunu başaramamış fakat Tirza'dan umutlu. Karısının başka bir adam için evi terk etmesinin ardından kendi evine yani içine kapanarak hayatına devam etmiş.

Zaten başka bir hayatı hiç düşünmemiş. Karısının kurallara uymaması ve her anne gibi çocuklarını yetiştirmeyi seçmemesi, Hofmeester gibi bir karakter için zorlu bir yolun başlangıcı niteliğinde. Bu eksikliği hissettirmemek için olağanüstü bir çaba sarf etmek zorunda kalması kendi hayatını yaşamasına hep engel teşkil etmiş. Elbette her etkinin bir tepkisi olduğundan karısının Hofmeester'ı neden terk ettiğini anlamak için de müneccim olmaya gerek yok.

Kitap Tirza'nın uzun soluklu bir Afrika gezisine çıkmadan önce babasının düzenlediği veda partisiyle açılıyor. Parti için özenle suşi hazırlarken yapacağı konuşmaya kadar her detayı düşünen Hofmeester, kimsenin unutamayacağı bir gece düzenlemekte oldukça kararlı. İnsanoğlu planlar yaparken ve hayatının bu planlar üzerinden akıp gideceğini düşünürken evren bize güler. Planlarımızda ısrar etmeye devam edersek, her seferinde daha ağır şakalarla karşımıza çıkabilir. Hofmeester, kendisi ve kızı için elleriyle yaptığı bu korunaklı yuvanın dağılmak üzere olduğunun farkında. Tirza'nın büyümesi artık onun hayatını kontrol edemeyeceği anlamına geliyor. Eskiden babası her istediğinde çello çalan küçük kız yuvadan uçuyor. Üstelik Afrika kökenli bir Müslüman genç ile. Hofmeester gibi kültürlü ve modern bir babanın böyle şeylere takılması, başta kulağa biraz saçma gelebilir.

Hikayenin arka planında 11 Eylül saldırısı ve sonuçları yatıyor. Hofmeester normal kabul edilenden epeyce fazla takıntıya ve kurala sahip. 11 Eylül sonrasında çıkan ekonomik krizle işini kaybetmiş. Yine de sanki hiç kovulmamış gibi her gün aynı saatlerde evden çıkıp işe gitmeye devam etmiş. Pek tabi gidecek bir işi olmadığından havalimanına giderek kalabalıklar içinde kaybolmuş. Hofmeester'a göre tüm bunların tek bir sorumlusu var. 11 Eylül olaylarında adını sıkça duyduğumuz Muhammet Atta. Gördüğü her esmer tenli Müslüman onun için potansiyel bir Muhammet Atta ve biricik kızı, kafasında bu tanımlaya oturttuğu biriyle Afrika'ya doğru yola çıkıyor. Hofmeester kızını korumayı başarabilecek mi? Tirza'nın gerçekten Faslı erkek arkadaşından korunmaya ihtiyacı var mı?
Tirza'nın yazarı Hollandalı Arnon Grunberg modern dünya insanının çelişkilerini, acılarını ve yalnızlığını kağıda çok iyi aktarmış. Her sayfasıyla gittikçe derinleşen psikolojik analizleri keyifle okudum doğrusu. Saplantılar, ön yargılar, bastırılmış duygular herkes için tehlike içerir. Belki de en önemlisi objektifliğimiz kaybettirir ki bu da bakış açımızı etkileyeceğinden hayatımızı hiç istemediğimiz bir yöne doğru ilerletebilir. Mükemmellik takıntısının vücut bulmuş hali olan Hofmeester için hayat hepimizden daha zor ilerlemekte. Gerçekle hayali, tehlikeyle güvenliği idrak edebilecek bilinci çoktan kaybetmiş. Kafasında oturtmaya çalıştığı kuralların dışına çıkılmış. İnsan için herhalde en kötü hayal kırıklığı yıllarca doğruluğuna inandığı sistemin bir anda yıkılmasıdır. Oysaki kendimizi korumanın en güzel yolu dünyaya bakış açımızı mümkün mertebe esnek tutabilmekte.

Hayatın akışını hiç kimse kontrol edemez. İnsan eliyle yapılan en mükemmel sistemler bile bir gün yıkılmaya mahkum.

Kitap okumaya vaktim yok diyenler için Tirza Hollandalı yönetmen Rudolf van den Berg tarafından 2010'da sinemaya uyarlandı. Elbette kitap çok daha güzel. Filmde kurguyu biraz değiştirmek zorunda kalmışlar ve hikayede boşluklar oluşmuş. Buna rağmen filmi de başarılı bulduğumu söyleyebilirim.

Tirza, son dönemde okuduğum en iyi kitaplar arasında yerini aldı.